کد مطلب:45162 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:449

گنجینه پرسمان » سياست و حكومت

اگر سرچشمه قدرت، اراده ملت است، پس چرا امام علي در يكي از نامههاي خود (نامه ششم، وقعه صفين) گزينش رئيس دولت را وظيفه مهاجر و انصار ميداند؟

علت اينكه امام سرچشمه قدرت را، تنها اتفاق مهاجر و انصار ميداند، اين است كه در آن زمان بر اثر نبودن وسائل ارتباط جمعي و امكانات ديگر مراجعه به افكار عمومي در مناطق وسيعي كه مسلمانان زندگي ميكردند امكان پذير نبود. اگر مهاجر و انصار در گزينش امام، منتظر ايجاد يك«همه پرسي» و بهاصطلاح «رفراندم» ميشدند. حكومت جوان اسلام بهخطر ميافتاد .
ولذا امام دريكي از سخنان خود چنين ميفرمايد: «و لعمري لئن كانت الامامه لا تنعقد حتي يحضرها عامه الناس فما الي ذلك سبيل ولكن اهلها يحكمون علي من غاب عنها ثم ليس للشاهدان يرجع و لا للغائب ان يختار». (نهج البلاغه عبده/خطبه168 ).
] به جان خودم سوگند هرگاه گزينش پيشوا بسته به حضور همه مسلمانان باشد، براي اين كار راهي نيست، بلكه آنها كه صلاحيت رأي و نظر دارند و اهل حل و عقدند حاكم را انتخاب ميكنند و عمل آنها نسبت به ساير مردم نافذ است. و كسي كه در موقع اخذ بيعت حاضر بود، حق بازگشت ندارد و فرد غائب هم حق ندارد فرد ديگري را انتخاب كند).
امام در يكي از سخنان خود بهروشني تصريح ميكند، كه سرچشمه قدرت اراده مردم است:
«ايها الناس …. ان هذا امركم ليس لاحد فيه حق الا من امرتم ….و انه ليس لي دونكم الا مفاتيح ما لكم معي». (تاريخ كامل ابن اثير/3/193).
] امر خلافت مربوط به شماست و كسي در آن حقي ندارد، مگر كسي كه او را براي امارت برگزيديد من در مقابل شما حقي جز اين كه حافظ كليدهاي بيت المال شما هستم، ندارم).
گروه مهاجر و انصار در آن زمان به خاطر سبقت در ايمان و خدمت به اسلام بسان نمايندگان ملت اسلام بودند، كه گزينش آنان بر ديگران حجت و لازم الاجراء بوده است، از اين جهت امام گزينش شوراي مهاجر و انصار را بر ديگران نافذ ولازم ميشمارد.
در پايان اين پاسخ، يادآور ميشويم، كه گزينش رئيس همان طور كه ممكن است به وسيله اراده و خواست ملت انجام گيرد . همچنين ممكن است كه به وسيله نمايندگان مجلس شوري، برگزيده شود و هيئت دولت به وسيله رئيس دولت انتخاب گردد. اين نوع گزينش با اين كه سرچشمه قدرت اراده خود ملت است، منافات ندارد،و روي اعتمادي كه مسلمانان در آن روز به مهاجر و انصار داشتند، گويا آنان را نمايندگان خود ميانديشيدند.
شايد آنچه امام ذكر كرده است اشاره به اين اسلوب است، مسلمانان در آن عصر، به خاطر اعتمادي كه بر مهاجر و انصار داشتند، آنان را نمايندگان خود ميدانستند، هر چند چيزي در اين باره نگفته بودند.

---

مباني حكومت اسلامي
آية الله جعفر سبحاني